Çeşitli din ve kültürlerde isim koyma gelenekleri
Neredeyse tüm kültürlerde bir insan veya nesnenin ancak bir ismi oldukça var olduğuna, adının yok olmasının o nesne ve veya insanın yok olmasına sebep olacağına inanılmaktadır. Örneğin Sümer mitolojisinde Tanrı Enki önce her şeyi adlandırmış ardından yaratmıştır.
Türk mitolojisinde isim koyma geleneği
Türk mitolojisinde de kişiye verilen ismin o kişinin varlığını en iyi şekilde ifade etmesi gerektiğine inanılmaktadır.Kişi dikkate değer bir başarı veya yiğitlik gösterdiğinde onuruna bir şölen düzenlenmekte ve Obanın beyi veya diğer büyükleri tarafından kendisine yeni bir isim verilmekteydi. Dede Korkut kitabında bir boğayı boynuzlarından tutup yere çalan yiğide Boğaç Han adı verilmesi bu geleneğe örnek olarak gösterilmektedir. Şölenden sonra ad koyan Korkut Ata ya da Oğuz Beyleri “Bu ad bu yiğide kutlu olsun!” diyerek dua etmekteydi.
Çeşitli din ve kültürlerde isim koyma gelenekleri
Pek çok kültürde isimlerin insanları birbirinden ayırmaya yaramanın ötesinde doğan bebeğe konulmasından itibaren onun kişilik ve geleceğini etkileyeceğine de inanılmaktadır. Sih geleneğinde yeni doğan çocuğa isim koymak için düzenlenen törende kutsal kitap Guru Granth’tan rastgele bir sayfa açılarak sol sayfanın ilk kelimesi anne ve babaya gösterilir, ebeveynlerden bu kelimenin ilk harfiyle başlayan bir isim seçmesi istenirdi. Seçilen ismin sonuna erkekler için singh (aslan) kızlar için kaur (prenses) kelimeleri eklenmektedir. Bazı ilkel kabilelerde doğum sırasında değil ancak ergenlik çağına gelen çocuklara kişilik özellikleri ve becerilerine göre uygun yeni bir isim verilerek geleceğinin etkileneceğine inanılmaktadır.
Ölmüş ataların isimlerinin yeni doğan çocuklara takılması da ataların beceri, olumlu kişilik özellikleri hatta hatıralarının yaşatılmasına hizmet edeceğine inanılmaktadır. Kutsal isimlerin seslendirilmesi yasak olduğundan gizli tutulması âdetinin yanı sıra bazı ilkel kabilelerde kendilerine büyü yapılmasında malzeme olarak kullanılmasın diye tanımadıkları kişilere isimlerini söylememe geleneğine rastlanmaktadır.
Bazı kültürlerde ise ölümü yaklaşan yaşlı insanların Azrail’i kandırmak amacıyla ismi değiştirilmektedir. Türk inanışında çocuğu ölen aileler bir sonraki çocuğu doğduğunda ona “Adsız” adı verir, Tanrıların adı olmadığı için zaten var olmayan bir canı almayacağı düşünülürdü.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınevi. Ankara, 2016
Ayrıca Bkz. islam dininde isim
| Birçok hadislerden anlaşıldığına göre Allah’ın «esma-ı hüsna»sının (en güzel isimler) yanında bilinmeyen bazı isimleri de vardır. Bu isimlerden biri de İsmi âzam‘dır. İsmi âzam peygamberlere bildirilmişse de açıklanmasına izin verilmemiştir. İslâm bilginleri bu isim ile edilen duanın kabul edileceği görüşündedirler.
Bazı bilginler ismi âzamin «Allah’ın bütün isimlerini kendisinde toplayan bir isim olduğunu* ileri sürerler. Bunlara göre Allah kelimesi İsmi azam’dır. İsmi azamın Âyetül Kürsi ve Âli İmran surelerinin ilk ayetlerinin içinde olduğu görüşünü benimseyenler de vardır. (M. L.) |
Ayrıca Bkz. İsim nedir?
| İSİM (Arapça ism). Bir varlığı, bir nesneyi bir varlıklar veya nesneler bütününü belirtmeğe yarayan kelime: Aile ismi. Ad: Şahan Ağa isminde bir de kocası vardı (H. R. Gürpınar). Çocuğun ismi ne? (Bkz. ad.) Kişi, insan; Biz eskidikçe, yaylarımız yirmiden yirmi bire, yirmi birden yirmi ikiye bastıkça yeni yüzler, yeni isimler katılıyor aramıza (Y. Z. Ortaç).
İsim takmak, birine (veya bir şeye) bir ad vermek. Lakap takmak. isim vermek, adı olmayan birini (veya bir şeyi) adlandırmak: Amazonya’nm cenubunu kaplayan geniş ot ormanlarına savan ismi verilmiştir (F.R. Atay). isim yapmak, meşhur olmak, ün kazanmak; Sonra, kitabı aranacak kadar isim yapmış bir sair değildim (Y.Z. Ortaç). İsmi geçen, «adından bahsedilen, bir konuşma veya yazıda adından yukarıda söz edilen* anlamında kullanılır. ismi var cismi yok, varlığının hiç bir önemi yok; bir şeyin hayali olduğunu belirtir. İsmini cismini bilmemek, hiç tanımamak. ismiyle cismiyle, adıyla sanıyla. adı ve varlığı ile. ismiyle resmiyle, bütün ayrıntılarıyla. |